holocaust

Was Arnold van den Bergh de verrader van familie Frank? Zes historische onderzoekers schreven een onderzoek over de levensloop van de Joodse notaris en kwamen uiteindelijk tot één conclusie: er is geen bewijs dat hij schuldig is. 

De verrader van Anne Frank is nooit bekend geworden. Terwijl haar verhaal een bijzondere plek heeft in de geschiedenis van de Holocaust. Gedurende jaren hield deze vraag dan ook de gemoederen van veel mensen en onderzoekers bezig.  

Het begin van een lange zoektocht volgt. Verschillende onderzoekers stellen diverse scenario’s en verdachten op, maar zonder resultaat. In 2017 kwam documentairemaker Thijs Bayens op het idee om een nieuw onderzoek te doen met moderne politiemethoden. Een zogeheten ‘Cold Case Team’ met onderzoekers uit Amerika en Nederland werd hiervoor samengesteld.

Een spoor van kritiek
Op 17 januari 2022 was het zo ver. Het onderzoek was klaar en het boek ‘het verraad van Anne Frank’ lag in verschillende boekenwinkels. De conclusie van het CCT? De Joodse notaris Arnold van den Bergh heeft Anne Frank, met 85% zekerheid, verraden.

Maar wie dacht dat het vraagstuk nu opgelost was, heeft het bij het verkeerde eind. De publicatie liet wereldwijd een spoor van kritiek achter en deed een hoop historische stof opwaaien. Amateuristisch, tunnelvisie en misinterpretatie, oordeelden de zes historici in hun onderzoek. “Ze doen te veel vooronderstellingen en hun omgang met bronnen is problematisch.”

De Historische strijdbijl
Een reden voor de zes historici: Bart Wallet, Laurien Vastenhout, Petra van den Boomgaard, Bart van der Boom, Raymund Schütz, Aaldrik Hermans om de historische strijdbijl op te pakken en een tegenonderzoek te schrijven. Hierin schetsen zij de levensloop van de Joodse notaris en de fouten die zij zien in het boek.

‘Het verraad van Anne Frank’ laat bijvoorbeeld een beeld zien van een Joodse notaris die rijk, intelligent en listig is. Tijdens de oorlogstijd zou Van den Bergh verschillende Joden verraden hebben en contact onderhouden met hooggeplaatste nazi’s. Niet uit geldzucht of boosaardigheid, maar om zijn gezin te redden. 

De historici schetsen een beeld van de Joodse notaris als familieman, iemand die zich inzette voor de sociaal zwakkeren. Daarnaast was hij als notaris erg bemiddeld en leidde hij een goedlopend kantoor waar hij vooral Joden ontving. Ook maakte hij deel uit van de Joodse raad en had hij een vaste positie in de stad.

Het verraad
Maar hoe komt het CCT er bij dat Arnold van den Bergh de familie Frank heeft verraden? Zij voeren daarvoor een aantal bewijsstukken aan: het anoniem bezorgde briefje bij Otto Frank, de vader van Anne, de lijsten van de ondergedoken Joden waar de Joodse notaris over zou kunnen beschikken, een telefonische tip van een verrader en het gedrag van vader Frank en Miep Gies na de oorlog.

In het anonieme briefje die vader Otto Frank ontving, stond het volgende:

“Uw schuilplaats te Amsterdam werd indertijd medegedeeld aan de Jüdische Auswanderung te Amsterdam, Euterpestraat, door A. van den Bergh destijds wonende bij het Vondelpark, O. Nassaulaan. Bij de J.A. lag een hele lijst van door hem opgegeven adressen.”

Het CCT hecht een grote waarde aan dit ‘bewijsstuk’. Maar de onderzoekers weerleggen dit door te zeggen dat het na de oorlog wemelde van verdachtmakingen en Van den Bergh door zijn hoge positie in de Joodse raad verschillende vijanden kon hebben.

De Joodse notaris zou volgens het CCT ook lijsten hebben van verschillende ondergedoken Joden. Volgens het CCT kon hij hier aan komen door zijn functie bij de Joodse raad. Maar enig bewijs dat zij of van de Bergh deze adressen in hun bezit hadden, is nooit gevonden.

Telefonische tip
Dan is er nog het telefoontje. De theorie is dat Julius Dettmann van de Sicherheitspolizei op de ochtend van 4 augustus 1944 telefonisch van de verrader een tip kreeg, en naar aanleiding daarvan opdracht gaf tot de inval op de Prinsengracht. Maar als Van den Bergh al de lijst met Joodse adressen aan hen had doorgespeeld, waarom zou hij dan nog bellen? 

Verder voerde het CCT als bewijs aan, dat vader Frank de medeplichtigheid van de Joodse notaris niet wilde verhullen. Om de reden dat hij antisemitisme niet aan wilde wakkeren. Maar volgens verschillende schriftelijke bronnen blijkt dat hij samen met Miep Gies – zij redde het dagboek van Anne Frank - nog altijd opzoek was naar de dader. 

Zelf ondergedoken
De onderzoekers vinden het motief van lijfsbehoud die het CCT aandraagt, volledig uit de lucht gegrepen. Toen de bezetting kwam, probeerde de Joodse notaris namelijk te vluchten of onder te duiken. Dit zou blijken uit de tijdlijn: de kinderen van Van den Bergh zaten al sinds oktober 1943 ondergedoken. Volgens het tegenonderzoek zijn er ook voldoende aanwijzingen dat Van Den Bergh en zijn vrouw Guusje ten minste tot februari 1944 zelf ook ondergedoken zaten. 

Dat hij en zijn gezin de oorlog wisten te overleven, is volgens CCT geen toeval. Een lijst met onderduikadressen zou namelijk genoeg zijn voor een vrijbrief als ze gearresteerd werden door de nazi’s. De onderzoekers vinden dit slechts een aanname die niet te bewijzen valt. Doorgaans gingen lang niet alle ‘verraders’ vrijuit en werden ze dikwijls neergeschoten.

Geen nauwe contacten nazi’s
Volgens de historici gaf geen van zijn kringen: familie, notariaat en Joods sociaal werk, een aanwijzing voor nauwe contacten van Van den Bergh met hoge nazi’s. Een medewerker van de roofbank karakteriseerde hem eerder als iemand ‘mit infernalischem Hass gegen Deutschland’. De onderzoekers vinden dat niet rijmen met het CCT opgeroepen beeld van iemand die vriendschappelijke connecties had met de nazi’s.

Het rapport eindigt dan ook met de conclusie dat het CCT onzorgvuldig te werk is gegaan en er te weinig bewijzen zijn om Arnold van den Bergh als verrader aan te wijzen. Het mysterie van het verraad van Anne Frank, zal voorlopig nog een onopgeloste puzzel blijven.

De International Tracing Service (ITS), een in Duitsland gevestigd centrum voor informatie en documentatie van vervolgingen door de Nazi’s, heeft meer dan dertien miljoen documenten van nazi's uit de administratie van concentratiekampen online gezet. Onder andere gevangenenkaarten en overlijdensberichten zijn gedigitaliseerd en geopenbaard ten behoeve van onderzoek.

Het ITS is in de nadagen van de Tweede Wereldoorlog door de Geallieerden opgezet en ziet het als zijn missie om bij te dragen aan de publieke kennis over de misdaden die door het naziregime zijn begaan. Afgelopen dinsdag heeft de organisatie overigens aangegeven zijn naam te veranderen in “Arolsen Archives”, vernoemd naar de vestigingsplaats Bad Arolsen in Duitsland.

Samenwerking Yad Vashem

Volgens de organisatie is het grote digitaliseringsproject tot stand gekomen met behulp van specialisten van Yad Vashem, het Holocaustherinneringsmuseum in Jeruzalem. De documenten zouden informatie bevatten over ruim 2,2 miljoen mensen.

Floriane Azoulay, de directeur van het instituut, benadrukt de blijvende relevantie van toegang tot de documenten. “Het is uiterst belangrijk dat de originele documenten kunnen spreken tot de toekomstige generaties”, liet ze in een reactie weten.

Zo makkelijk als dat de duizenden documenten nu te vinden zijn, zo indrukwekkend en gevoelig kan de betekenis achter alle pragmatisch, koud weergegeven informatie op de papieren zijn, zoals bijvoorbeeld Lizzy Jongma van het Netwerk Oorlogsbronnen schrijft op haar Twitter-account.

De digitale archieven zijn gemakkelijk te bereiken, onder de volgende link: https://collections.arolsen-archives.org/en/search/

Zondag 22 juli zal in Parijs de officiële herdenking van de Vel d’Hiv-razzia plaatsvinden. Het is 76 jaar sinds ruim 13,000 Joden in Parijs in een grootschalige actie werden opgepakt en ondergebracht in het Vélodrome d’Hiver. De meesten van hen werden vervolgens via interneringskampen rondom Parijs gedeporteerd naar concentratiekampen in Oost-Europa om daar te worden vermoord.

Naast de locatie op Rue Nélaton,waar het stadion destijds stond, zal vanaf 14:00 uur een herdenkingsceremonie voor slachtoffers van racisme en antisemitisme plaatsvinden, alsmede een eerbetoon aan de “rechtvaardigen” van Frankrijk. Na afloop zal houdt premier Édouard Philippe (Les Républicains) een toespraak. Ook Staatssecretaris van Defensie Darrieussecq zal aanwezig zijn.

Vanaf juni 1942 nam de Duitse bezetter in Frankrijk het bestuur rondom de “Joodse kwestie” over van de Franse autoriteiten. In de vroege ochtend van 16 juli dat jaar begonnen zo’n 4.500 Franse politieagenten aan een grootschalige razzia, waarbij Joden zonder Frans staatsburgerschap (afkomstig met name uit Duitsland, Oostenrijk, Tsjecho-Slowakije, Polen en Rusland) gedwongen werden ondergebracht in het Vélodrome d’Hiver (Vel d’Hiv).

De centraal gelegen sporthal raakte al snel overvol. Binnen een week werden meer dan 13.000 mensen tegelijk opgesloten, waarvan meer dan 4.000 kinderen. Veel Joden in Parijs waren op hun hoede voor het aanstaande gevaar, maar de onterechte verwachting dat alleen volwassen mannen het doelwit zouden zijn van arrestaties, was wijdverbreid.

la rafle du Vel’ d’Hiv

De gebeurtenis, ook bekend als la rafle du Vel’ d’Hiv, is in Frankrijk symbool geworden van de Jodenvervolging in het land en de medeplichtigheid van het Franse bestuur hierin. Het arresteren en wegvoeren van vrouwen met hun kinderen voor de ogen van de Parijzenaars veroorzaakte destijds veel verontwaardiging en ophef. Onder andere de films Elle s’appelait Sarah (‘Haar naam was Sarah’, gebaseerd op het boek met dezelfde titel) en La Rafle gaan over het voorval.

De vraag over medeplichtigheid ligt in Frankrijk politiek nog steeds gevoelig. Zo heeft Marine Le Pen (Front National) in 2017 deze volledig ontkend door te stellen dat de besluitvorming van de Franse Republiek destijds met de regering in ballingschap in Londen lag, terwijl Vichy-Frankrijk niet Frans zou zijn geweest. Jean-Luc Mélenchon (La France Insoumise) reageerde hier destijds op met afkeur, maar benadrukte niet veel later dat het toeschrijven van verantwoordelijkheid aan de Franse natie (in tegenstelling tot Franse individuen) “totaal onacceptabel” is.

President Emmanuel Macron (La République en marche !) daarentegen onderkende tijdens de Vel’ d’Hivherdenking van afgelopen jaar een medeplichtige rol van zowel Fransen als de Franse natie aan de Jodenvervolging. In een toespraak na de 75^ste gedenkdag, in bijzijn van de toenmalige Israelische premier Benjamin Netanyahu en tegen een achtergrond van groeiende zorgen over antisemitisme in het land, waarschuwde hij zelfs voor het gevaar van antizionisme, dat volgens hem een “heruitgevonden vorm van antisemitisme” is.

De Israelische president Reuven Rivlin heeft woensdag, op Holocaust Memorial Day, niet eerder gepubliceerde stukken vrijgegeven uit het archief over het Eichmannproces in 1960/61. Een van die documenten was een gratieverzoek van de oorlogsmisdadiger Adolf Eichmann (hier in vertaling afgedrukt).

SS-Obersturmbannführer Eichmann was een van de hoofdverantwoordelijken voor de Jodenmoord in de Tweede Wereldoorlog, die op 27 januari wordt herdacht tijdens Holocaust Memorial Day. Hij is wel "de gewetenloze boekhouder van de Jodenvervolging" genoemd. Na de oorlog ontkwam Eichmann uit een krijgsgevangenkamp. Hij woonde onder een valse naam in Argentinië, tot hij in mei 1960 door de Mossad werd gepakt in Buenos Aires en naar Israel werd gesmokkeld. Eichmann werd in Jeruzalem berecht en in 1961 opgehangen; het enige doodvonnis dat ooit door Israel is voltrokken.

In het nu gepubliceerde gratieverzoek schrijft Eichmann - wat zijn verdediging ook tijdens het proces aanvoerde - dat hij geen belangrijke drijfveer was geweest in de moord en 'slechts bevelen uitvoerde'. Dit is niet waar, vertelde in 2012 Gabriel Bach, het enige toen nog levende lid van het team van openbare aanklagers: Eichmann vervolgde Joden obsessief en niet alleen omdat hij moest.

Gabriel Bach las honderden papieren, vertelde hij aan Nederlandse geschiedenisleraren, politici en Vrienden van CIDI in Amsterdam. Hij vond daarin veel bewijzen van Eichmanns gedrevenheid. En nog in 1956 schepte Eichmann in een interview met de Nederlandse SS'er en journalist Willem Sassen op over zijn rol in de organisatie van de deportaties. Hij had nergens spijt van, behalve dat hij niet genoeg Joden had vermoord.

De speech van Gabriel Bach is opgenomen: bekijk hem integraal via de link hieronder. Omstreeks 35:35 spreekt Bach over de bewijzen waaruit blijkt dat Eichmann in zijn moordzuchtige ijver zelfs tegen bevelen van Hitler inging.

Voor meer informatie, klik hier.

Bart Domburg, een kunstenaar uit Zwolle, heeft op vellen papier alle namen van overleden Joden, Roma, Sinti en andere slachtoffers opgeschreven. Dat is de te lezen op AD.nl. Binnenkort is het kunstwerk te zien in Herinneringscentrum Kamp Westerbork.

Eens in de vijf jaar worden bij Kamp Westerbork alle 102.000 namen van Nederlandse slachtoffers opgelezen. Hierdoor raakte Domburg geïnspireerd. Hij wilde de namen opschrijven om beter te kunnen nagaan hoeveel mensen dat wel niet zijn: "Ik vroeg me af hoeveel mensen dat waren. Hoe kun je die hoeveelheid bevatten? Toen ben ik ze gaan opschrijven." Eerder schreef Domburg al alle adressen op van Amsterdamse slachtoffers van de nazi's: "Het waren er zo'n 13.000. Je maakt zo'n klinisch getal zichtbaar. Het waren vaak hele straten en huisnummers achter elkaar, één, twee en drie hoog. Wat moeten die straten donker zijn geweest."

Vanaf 27 januari, de dag van de Nationale Holocaustherdenking, zal het werk te zien zijn bij Kamp Westerbork. Meer informatie over de tentoonstelling hier.

Ter gelegenheid van het 75e jaar sinds de bevrijding van de Holocaust, vindt van 4 tot 9 mei 2021 Liberation75 plaats: een internationale, meerdaagse online bijeenkomst om de overlevenden van de Holocaust te eren. De bijeenkomst wordt georganiseerd in samenwerking met meer dan 200 organisaties. 

Het evenement stond eerst gepland als live evenement voor maart 2020, maar werd wegens de coronapandemie een jaar uitgesteld. De voorgenomen doelen van het online evenement zijn het herdenken van de slachtoffers van de Holocaust, het eren van overlevenden, het vieren van de bevrijding, en het beschermen van vrijheid, diversiteit, mensenrechten en inclusie.  Een vol meerdaags programma wordt aangeboden, beginnend op 4 mei om 17 uur, Nederlandse tijd, Nederlandse tijd.

Op het programma staan onder meer toespraken van bekende overlevenden en vertellers van hun persoonlijke ervaringen tijdens de Holocaust zoals: 

• Rechter Rosalie Abella (geboren in een Displaced Persons Camp, mensenrechtenjuritst) 
• IrwinCotler (Canadees politicus, voorzitter Raoul WallenbergCentre for Human Rights, en de advocaat van Nathan Sharansky tijdens diens politieke gevangenschap in de Sovjet-Unie) 
• Yehuda Bauer (overlevende en historicus van de Holocaust, Hebreeuwse Universiteit Jeruzalem) 
• Dr. Deborah Lipstadt (historica en schrijfster, bekend om haar rol in het proces tegen Holocaustontkenner David Irving) en 
• Dr. Ruth Westheimer (Holocaustoverlevende, scherpschutter tijdens de Israelische onafhankelijkheidsoorlog en seksuoloog)

Tevens worden nieuwe kunst, muziek, films, en tentoonstellingen over de Holocaust uit de hele wereld gedeeld en uitgelicht. Er wordt voorafgaand aan het evenement van 7 t/m 9 maart a.s. een apart, verdiepend programma aangeboden voor leraren met Zoomseminars en gesprekken met Holocaustoverlevenden, en een programma voor leerlingen aangeboden op 7 en 8 april a.s.

"De Holocaust is een les over wat er gebeurt als haat ongecontroleerd zijn gang gaat," zei Max Eisen, bekroond auteur en overlevende van de Holocaust. "Elke dag breekt de haat, discriminatie en geweld dat het nieuws monopoliseert mijn hart. Nu er nog maar weinig overlevenden over zijn, is Liberation75 dé kans van onze generatie om de verhalen van de Holocaust en andere genociden te vertellen en de volgende generatie voor te lichten over het belang van vrijheid en acceptatie.”

Data en tijden:

Lerarenprogramma: 7 t/m 9 maart 2021 vanaf 22 uur, Nederlandse tijd

Leerlingen- en studentenprogramma: 7 en 8 april, verdere details later bekend

Hoofdprogramma:4 t/m 9 mei 2021 vanaf 17 uur, Nederlandse tijd

Schrijf u nu in op https://www.liberation75.org/.

Mein Kampf, het manifest dat Adolf Hitler (1889-1945) in de gevangenis schreef, is afgestoft en wordt volgende maand opnieuw uitgegeven, mét kritisch commentaar.

Het Zuid-Duitse instituut voor Hedendaagse Geschiedenis (IfZ) maakt er gebruik van dat 31 december, zeventig jaar na Hitlers dood, alle auteursrechten voor het boek verlopen. Klik hierom verder te lezen.

Ondertussen is er ook een Nederlandse heruitgave, met commentaar en context. Die is hierte bestellen.

Slaagden we voor de test van Hitler in november 1938?

Deze vraag stelt Klaas de Jong in zijn nieuwe boek over de Nederlandse reactie op de Jodenvervolging van de jaren dertig en veertig. In Kristallnacht en Kamp Westerbork onderzoekt de auteur verschillende tragische gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog en de manier waarop Nederlanders, in kranten, in kerken en op straat, hiermee omgingen.

De uitgever over het boek:

Nadat in de Kristallnacht alle synagogen in brand waren gestoken, keek Hitler naar de reacties in het buitenland. De krantenkoppen logen er niet om maar de regeringen van de vrije landen zwegen. Ons kabinet Colijn hield de grenzen dicht; slechts 2.000 vluchtelingen mochten komen in een kamp dat in 1939 in Westerbork voor hen werd gebouwd.

Hitler wist genoeg. Zijn plannen met het Joodse volk zouden geen grote tegenstand krijgen. Eigenlijk was dat ook al duidelijk bij de invoering van de rassenwetten van Neurenberg in 1936. Onze regering durfde na een Kamervraag zelfs niet uit te spreken dat die wetten immoreel waren.

Het laatste deel van dit boek laat zien hoeveel moeite we in Nederland hebben met het herdenken van de Kristallnacht en met ons aandeel in Kamp Westerbork. Gelukkig zijn er ook ontroerend mooie geschiedenissen in dit boek zoals van burgemeester Verbeek van Dinxperlo. Of Zwartendijk die als viceconsul in één week 2.345 visa voor Curaçao maakte voor Joden. Of Truus Wijsmüller die na de Kristallnacht in Wenen bij Eichmann toestemming loskreeg voor één van de grootste reddingsacties.

Dit werk kan zeker interessant zijn voor docenten of leerlingen die meer over dit pijnlijke onderwerp willen weten. Meer informatie en bestellen via Uitgeverij Toetssteen.

De herinnering aan de Holocaust heeft nu ook het medium van podcasts bereikt. Those Who Were There: Voices from the Holocaust is de eerste podcast waarin de verhalen van mensen die de Holocaust hebben meegemaakt in bondige episodes wordt verteld.

Het Fortunoff Video Archive for Holocaust Testimonies van de beroemde Anerikaanse Universiteit van Yale heeft het project medemogelijk gemaakt. In totaal zijn de verhalen van zo’n 4000 slachtoffers, ooggetuigen en anderen voor wie de Holocaust een rol in hun leven heeft gespeeld, hier opgeslagen.

De nieuwe podcastserie is te volgen via Twitter en Instagram.

De eerste vijf episodes zijn voorgelezen door Eleanor Reissa, bekend als actrice en regisseur van Jiddisjtalige theaterstukken. Samuel Kassow, historicus op het gebied van het Asjkenazisch Jodendom, heeft de verhalen van context voorzien.

De eerste vijf episodes van Those Who Were There zijn nu te vinden op o.a. Apple Podcast, Google Play en Stitcher.

De Amerikaans-Joodse schrijver en Holocaust-overlevende Elie Wiesel is zaterdag op 87-jarige leeftijd overleden.

Wiesel, die in de VS overleed, beschreef in zijn boeken zijn ervaringen in concentratiekamp Auschwitz. Zij bekendste boek is Nacht. Behalve schrijver was hij onder andere professor aan de universiteit van Boston. Hij zette zich verder in voor mensenrechten. Hij ontving in 1986 de Nobelprijs voor de vrede.

Eliezer Wiesel werd in 1928 in Roemenië geboren. In 1944 werd hij samen met zij familie naar Auschwitz gedeporteerd waar zijn moeder en jongste zus de dood vonden. Zijn vader overleed later in het kamp Buchenwald.
Na de oorlog verhuisde hij naar Frankrijk en later naar de Verenigde Staten. In 1963 kreeg hij het Amerikaanse staatsburgerschap. Wiesel gaf leiding aan de bouw van het Amerikaanse Holocaustmuseum.

Klik hierom meer te lezen

Afbeelding: David Shankbone / Wikimedia Commons

75 jaar geleden waren de processen van Neurenberg in volle gang. BBC-radioserie Nurembergvertelt in acht delen het verhaal van het 'grootste proces aller tijden', volgens een van de rechters zelf, waarbij honderden oorlogsmisdadigers van het naziregime na de Tweede Wereldoorlog berecht werden.

De achtdelige serie, geschreven door Jonathan Myerson, begint met de arrestatie van nazikopstukken als Herman Göring, Rudolf Hess en Karl Dönitz, en hun opsluiting in een geïmproviseerde gevangenis in Luxemburg. Het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van de mensen die het proces mogelijk maakten: een tolk, een psycholoog, een griffier en anderen. De rollen worden gespeeld door een sterrencast, waaronder Natalie Dormer (Game of Thrones) en Ed Stoppard (The Pianist).

Nurembergis vanaf vrijdag 27 augustus live te luisteren op BBC Radio 4 om 15:15 uur Nederlandse tijd, waarna elke aflevering op de website van Radio 4 terug te luisteren is. De serie is na 27 augustus ook te luisteren als zestiendelige podast met toegevoegde historische achtergrondinformatie op BBC Sounds.

Steven Spielberg heeft tijdens een “reünie” van een van zijn bekendste films Schindlers’s Listaangedrongen op het verplicht stellen van Holocaust-onderwijs op middelbare scholen.

De Amerikaanse regisseur, zelf van Europees-Joodse afkomst, sprak hierover in een reactie op een onlangs gepubliceerd onderzoek waaruit blijkt dat bewustzijn van de Holocaust achteruit loopt in de VS onder millennials (mensen tussen de 18 en 34 jaar oud).

“It's not a pre-requisite to graduate high school, as it should be. It should be part of the social science, social studies curriculum in every public high school in this country”, aldus Spielberg. In het specifiek wijst hij op de rol van het vertellen van waargebeurde verhalen door overlevers van de Holocaust.

Hoewel de regisseur niet noodzakelijkerwijs een rol hierin ziet weggelegd voor Schindler’s List, is het wel zijn intentie geweest met de film om bewustwording van de geschiedenis te creëren bij de kijker. Spielberg en vier van de hoofdrolspelers waren in April van 2018 bijeen voor een paneldiscussie op het Tribeca Film Festival in New York ter ere van het 25 jarig jubileum van de film.

Deze is gebaseerd op Thomas Keneally’s boek Schindler’s Ark,dat op zijn beurt gebaseerd is op het verhaal van de Duitse industriemagnaat Oskar Schindler. Als eigenaar van munitiefabrieken in het door Nazi-Duitsland bezette Polen heeft Schindler de levens van naar schatting 1,200 joodse arbeiders gered door ze uit de handen van de SS te houden. Oskar en zijn vrouw Emilie zijn later de titel “Righteous among the Nations” toegekend door Israël.

Anders dan in de VS, is het onderwijzen van de Holocaust in Nederland wel verplicht. Daarbij moeten zowel het primair als het voortgezet onderwijs volgens de wet actief burgerschap bevorderen. Echter hebben onderwijsinstellingen in Nederland uiteindelijk de vrijheid hier zelf invulling aan te geven. Dit doet soms discussies oplaaien in het openbaar debat, bijvoorbeeld over de vraag of thema’s als de Holocaust of homoseksualiteit, die door leraren vaak als moeilijk worden ondervonden om in de klas te bespreken, verplicht behandeld moeten worden.

Ze blijven altijd indrukwekkend om te lezen en tot je te laten doordringen: verhalen uit de concentratiekampen tijdens de Tweede Wereldoorlog.

In het boek Getuiges van de tijd (Unieboek|Het Spectrum, 2015) van de Noorse schrijver Jakob Lothe komen tien Joodse vrouwen aan het woord, die de nazikampen overleefden. Ze zijn geboren tussen 1921 en 1935 in Europese landen en vertellen over hun kampervaringen en hoe deze van invloed waren op hun verdere leven. Hun ervaringen – die Lothe tussen 2010 en 2013 optekende – zijn schokkend, maar ook hoopgevend.

De schrijver vertelt in de uitgebreide inleiding van zijn boek vooral de Noors-Joodse slachtoffers van de Holocaust.

Klik hier om een uitgebreide samenvatting te lezen.

De trauma’s die overlevers van de Holocaust hebben opgelopen, kunnen aan hun nageslacht overgeleverd worden. Genetische veranderingen liggen aan de basis. Dit is een bewijs dat levenservaringen de volgende generaties kunnen beïnvloeden, schrijft The Guardian.

Een onderzoeksteam van het New Yorkse Mount Sinai-ziekenhuis onderzocht het DNA van 32 Joodse mannen en vrouwen die opgesloten zaten in een concentratiekamp, getuige of slachtoffer waren van foltering of die tijdens de Tweede Wereldoorlog ondergedoken leefden. Daarna namen Rachel Yehuda en haar vorsers het genetisch materiaal onder de loep van de kinderen van de overlevers, die vaak lijden aan stressstoornissen. Vervolgens maakten ze de vergelijking met de genen van Joodse families die tijdens de Tweede Wereldoorlog buiten Europa verbleven.

Klik hier om verder te lezen

De zwartste bladzijde in onze geschiedenis laat duidelijk zien hoe ver mensen kunnen gaan. Ver in het uiten van hun haat, maar ook ver in hun moed en medemenselijkheid. De Holocaust, de grootste en best gedocumenteerde genocide in de geschiedenis, blijft tot op heden hét voorbeeld van het ultieme kwaad. Nu de laatste overlevenden ons verlaten, en de Holocaust wegglipt uit de levende herinnering, is onderwijs erover belangrijker dan ooit tevoren.

Onderwijs over de Holocaust leert ons nadenken over onze eigen standpunten, onze eigen moraliteit. Ons verdiepen in de zwarte bladzijden van 1940-1945 leert ons veel over het verleden, maar leert ook tevens ook veel over het heden.

De laatste jaren komen er meer en meer berichten dat docenten in de klas niet of amper de Holocaust kunnen onderwijzen. Vaak komen er dan afwijzende en soms ronduit antisemitische reacties van de leerlingen, of maken zij referenties aan het conflict in het Midden-Oosten. Hierdoor komt Holocausteducatie in het geding. De zwartste bladzijde van de Nederlandse geschiedenis moet goed onderwezen worden. Zonder het begrijpen van de Holocaust kunnen de leerlingen de huidige wereld om hen heen ook niet begrijpen. Scholen hebben hiermee een belangrijke maatschappelijke taak. De Holocaust is verbonden met ons verleden, heden en toekomst. Als wij er niet goed les over geven, dan doen we niet alleen onszelf te kort, maar doen we vooral onze kinderen te kort.

Meer lezen? Klik hier.