Waarom, wat en hoe lesgeven over de Holocaust?
De Holocaust was de door Nazi-Duitsland georganiseerde systematische vervolging van en moord op Joden. Ook de bondgenoten van het fascistische Duitsland 'hielpen' tussen 1933 en 1945 om miljoenen Joden te vermoorden. Hele gemeenschappen en hun cultuur, sommige reeds eeuwenoud, werden verwoest. De Holocaust is onderdeel van de vervolgingen van minderheden, ingezet en geleid door de nazi’s. Lessen over de Holocaust moeten altijd in het teken staan van het verzamelen van kennis over deze ongekende vernietiging en de noodzaak van het herdenken van vervolgde en vermoorde individuen en groepen. Docenten en leerlingen moeten worden aangemoedigd om daarnaast te reflecteren op de morele, politieke en sociale vragen die de Holocaust opwerpen, en ook op hun relevantie voor vandaag de dag.
Puttende uit de expertise van deelnemers uit meer dan dertig landen, zijn de IHRA Recommendations for Teaching and Learning about the Holocaust samengesteld. Deze zijn bedoeld als fundament voor beleidsmakers, didactici en onderwijzers waarmee zij:
- Meer kennis kunnen vergaren over de Holocaust, waardoor zij zelf betere kennis hebben over de historische gebeurtenis én antisemitisme beter leren herkennen;
- Handvaten krijgen voor het ontwikkelen van didactieke werkvormen voor Holocausteducatie;
- De kritische blik en reflecterend denken over de Holocaust in de klas kunnen versterken, met daarbij leren of holocaustverdraaing of -ontkenning te kunnen tegengaan;
- Bijdragen aan de mensenrechten en onderwijs over het voorkomen van genocides.
Waarom lesgeven over de Holocaust?
Ten eerste betekent het geven van handvatten en overbrengen van kennis om de bizarre gebeurtenissen tijdens de Holocaust enigszins te kunnen bevatten en dat leerlingen de fundamenten van mensenrechten leren kennen. Ten tweede zorgt het lesgeven er ook voor dat men begrijpt wat de machenieken zijn die voorafgingen aan deze genocide. Ook leren zij over de keuzes van mensen toen, die enerzijds de genocide steunden, accepteerden of tegengingen, keuzes die soms werden gemaakt onder enorme druk. De ‘waarom-sectie' gaat verder in op dit soort overdenkingen. Onderwijzers en didactici kunnen deze benutten voor lessen over hoe het verleden het heden beïnvloed. Onderwijzen en leren over de Holocaust geeft een essentiële kans om leerlingen te helpen met het ontwikkelen van kritisch denken, vergroten het maatschappelijk besef en stimuleren persoonlijke groei.
Lees een uittreksel van de waarom?-sectie op website van de IHRA.
Wat is er te onderwijzen over de Holocaust?
Het is van belang om het historisch besef over de Holocaust te vergoten door het stellen van kritische vragen. Deze kunnen gaan over de historische context, de grootte en de schaalgrootte van de Holocaust. Vooral het 'waarom' is belangrijk: hoe heeft dit kunnen gebeuren? Hieronder staan enkele kritische vragen die onderwijzers kunnen gebruiken om hun onderzoek naar de Holocaust te kunnen kaderen. Vier essentiële vragen zijn:
- Wat waren de historische voorwaarden en sleutelmomenten in de Holocaust?
- Waarom en hoe raakten mensen betrokken bij of werden medeplichtig aan deze misdaden?
- Hoe reageerden Joden zelf op de vervolgingen en massamoorden?
- Waarom en hoe boden sommige mensen tegenstand tegen deze gruwelijke misdaden?
Deze diepgaande vragen kunnen leerlingen helpen met het begrijpen hoe en waarom de Holocaust kon plaatsvinden, bezien vanuit verschillende perspectieven. Deze vragen roepen op tot onderzoek over de situaties en gedragingen van mensen voor, gedurende en na de Tweede Wereldoorlog. Zij onderstrepen het belang van onderzoek over de relatie tussen de Holocaust en andere genocides gepleegd door de nazi’s, onder meer op de Roma en de Sinti. Zij stellen onderwijzers in staat om te onderzoeken wie er verantwoordelijk of medeplichtig waren en wat de beweegredenen waren van daders, collaborateurs, bijstanders en redders. Zij benadrukken het belang van de vele reacties van de slachtoffers. Daarnaast gaan zij in op de relevantie van Holocaustgeschiedenis op hedendaagse vraagstukken zoals de vluchtelingenkwestie, mensenrechtenschendingen en het voorkomen van genocides.
Lees een uittreksel van de wat?-sectie op website van de IHRA
Hoe te onderwijzen over de Holocaust?
Het belangrijkste is dat onderwijzers goed voorbereid en met goede materalen lesgeven over de Holocaust. Mogelijke problemen zijn op te vangen met praktische handvaten en methoden voor zowel informele als formele leermomenten. Het belang van juistheid en compleetheid als het gaat over de historische werkelijkheid, historische feiten en het belang van taal spelen hierbij allemaal een rol. Om het ontwikkelen van kritisch denken en reflecteren te bevorderen is een leerlinggerichte aanpak van groot belang. Het goed selecteren van primaire en secundaire bronnen die passen bij de doelgroep is van groot belang. Hierbij is het belangrijke een tip om de eigenheid en invloed van historische personen te laten zien. Het belang van nuance over de historische context en het vermijden van ahistorische vergelijkingen zijn tevens zeer belangrijk als het gaat over het onderwijzen van de Holocaust in de context van genocidepreventie of mensenrechten.
Lees een uittreksel van de hoe?-sectie op website van de IHRA
