Lesgeven over Holocaust blijft een uitdaging

Onderzoek wijst uit dat twaalf procent van de Nederlandse geschiedenisdocenten op de middelbare school weerstand vanuit de klas ervaart als zij lesgeven over de Holocaust. De interesse bij leerlingen voor dit onderwerp groeit wel. Hoe kan de interesse van leerlingen het beste aangestuurd worden, om hun kennis en begrip van dit pijnlijke hoofdstuk van onze geschiedenis te vergroten?

Noot: dit artikel verscheen eerder op cidi.nl

Twaalf procent van geschiedenisleraren geeft aan weleens negatieve reacties te krijgen van leerlingen als reactie op lessen over de Holocaust. Dat blijkt uit een onderzoek dat is uitgevoerd door ResearchNed in opdracht van CIDI. CIDI ontving geluiden dat docenten het steeds lastiger vinden om onderwerpen uit de Tweede Wereldoorlog bespreekbaar te maken. 12 jaar geleden deed EW in samenwerking met ResearchNed een vergelijkbaar onderzoek naar dit precaire thema. Daaruit blijkt ook dat docenten een toenemende interesse bespeuren in lessen over de Tweede Wereldoorlog en Holocaust, ondanks dat er steeds minder ooggetuigen nog in leven zijn. Blijvende waakzaamheid is nodig voor herinneringseducatie voor volgende generaties. Grove bagatellisering van de Holocaust sinds de coronapandemie laat zien dat dit allesbehalve vanzelfsprekend is.

Monitor Antisemitische Incidenten 2021
In de recente Monitor Antisemitische Incidenten over 2021 wordt antisemitisme op scholen expliciet genoemd en bijgehouden. Het antisemitisme op scholen groeide explosief tijdens het conflict tussen Israel en verschillende gewapende terroristische groepen in Gaza. Deze monitor stelt tevens dat Holocaustbagatellisering tijdens de coronacrisis, zoals het dragen van een Jodenster tijdens demonstraties, aantoont dat de herinneringscultuur in Nederland niet vanzelfsprekend is. De conclusie uit dit onderzoek is dat deze normvervaging een bedreiging is voor de gehele Nederlandse samenleving. Hierbij wordt ook expliciet genoemd dat onderwijs een van de sleutels is om de herinnering aan de Holocaust levend te houden.

Bevindingen
De onderzoekers concluderen dat 'twaalf procent' niet gelezen moet worden in termen van 'veel' of juist 'weinig'. Twaalf procent van de docenten die een drempel ervaart rond dit onderwerp is al problematisch op zichzelf. Gelukkig zijn er niet veel docenten die zich hierdoor laten lijden, docenten houden de regie over het curriculum, ondanks de soms felle of antisemitische reacties vanuit de klas. Slechts drie procent mijdt deze thematiek, alhoewel een kwart van de docenten zich voorzichtiger opstelt. Ongeveer de helft van de docenten hoort minstens eens per jaar inderdaad een antisemitische opmerking. Deze opmerkingen zijn vaak niet rechtstreeks gericht op Joden, dit is ook onmogelijk, Joden zijn immers een kleine minderheidsgroep in Nederland. 

Naast de Holocaust is ook het bespreekbaar maken van het conflict tussen Israel en de Palestijnen vaak lastig. Na het thema 'slavernijverleden' roepen deze thema's de meest heftige reacties op. Deze thema's worden door jongeren ook wel eens op een ongepaste manier met elkaar verknoopt. Zo maken scholieren vergelijkingen tussen wat de Joodse slachtoffers overkwam en het Israelisch-Palestijns conflict. Hoe onterecht dan ook, Israel wordt vaan vergeleken met nazi-Duitsland, om Joden uit de hele wereld te provoceren met een gedeeld historisch trauma.

Aanbevelingen
Het onderzoek eindigt met een aantal duidelijk aanbevelingen. Zo stellen de onderzoekers dat docenten hulp moeten krijgen om allerlei obstakels te overwinnen. Daarnaast stellen de onderzoekers dat het bezoeken en bespreken van 'fout erfgoed' de juiste toon kan aanslaan onder scholieren. Uiteraard wordt het bezoeken van musea over de Tweede Wereldoorlog, zoals het Verzetsmuseum, warm aanbevolen. Het uitnodigen van gastsprekers, die soms zelf de Sjoa aan de lijve hebben ervaren, of de tweede generatie, geeft leerlingen een 'tastbaardere' link met de gebeurtenissen van zo'n 80 jaar geleden. Leerlingen kunnen zich zodoende beter inleven in de ervaringen van slachtoffers, overlevenden en hun nakomelingen. Hierdoor worden de gebeurtenissen van de Holocaust minder abstract. 

Wij moeten als maatschappij waakzaam blijven tegen alle vormen van antisemitisme, inclusief ontkenning en bagatelliseren van de Holocaust. Het normaliseren van antisemitisme doet af aan de normen en waarden van tolerantie en mensenrechten waarop onze maatschappij zich baseert.

Lees hier het hele onderzoek.