Breng een bezoekje aan de Open Joodse Huizen!
Er is steeds meer aandacht in Nederland voor het vooroorlogse leven van Joden. Hoe gaven zij hun leven vorm en waar woonden ze? Op 4 en 5 mei wordt hier in een herdenkingsprogramma van de Open Joodse Huizen bij stilgestaan. Sprekers, bezoekers en bewoners delen met elkaar verhalen in huizen waar Joden of verzetslieden woonden en werkten voor, tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog.
Sinds 2012 worden er al Joodse Huizen, tijdens herdenkingen, bezocht. Veel bezoekers waren onder de indruk en wilden dat de verhalen van de vooroorlogse Joden bewaard zouden worden. Aan die wens werd gehoor gegeven: de stichting Joodse Huizen werd opgericht en er zijn inmiddels acht boeken vol met verhalen over het leven van verzetslieden en Joden voor, tijdens en na de oorlog. Vandaag op Bevrijdingsdag, lichten we er een paar voor u uit.
Familie Mendels
Zo komen we in het 8e deel van het boek: de Joodse Huizen, Emanuel Mendels en zijn gezin tegen. Een kartonnagefabrikant uit Tilburg die oorspronkelijk afkomstig is uit Almelo. Samen met zijn vrouw Martha van Engel, woonde hij al vanaf 1919 op verschillende adressen in de stad, waaronder de Bredaseweg. Met behulp van een architect had hij hier een villa van een huis laten bouwen.
Naast een mooi huis had hij een eigen bedrijf: Atlanta. In zijn tijd was er veel vraag naar kartonnen verpakkingsmateriaal, waardoor de organisatie een grote bloei doormaakte. Niet alleen zijn bedrijf kwam tot bloei, maar ook hijzelf nadat hij zijn vrouw Martha ontmoette. Hij kreeg met haar twee dochters en één zoon.
De kinderen staan op veel foto’s omdat Mendels een filmhobbyist was. Hoewel Mendels en zijn kinderen ondergedoken zaten tijdens de oorlog, werden ze toch verraden. Het gezin werd opgepakt door de Duitsers en overleed in kamp Sobibor. Als herinnering aan de familie zijn er vijfenzeventig jaar na de oorlog, vijf struikelstenen gelegd.
Familie Kroonenberg
Salomon Kroonenberg oefende een typisch Joods beroep uit. Hij was Augurkiesman, ook wel een ander woord voor voddenhandelaar. Vroeger was het verboden voor Joden om lid te zijn van een gilde, maar het beroep wat hij koos, viel hier niet onder.
Kroonenberg woonde met zijn gezin op Conradstraat 94 in Amsterdam. Hier had hij zijn winkeltje met vodden, maar dikwijls ging hij ook ‘zijn’ drie straten langs op de bakfiets (hij had een vergunning om daar zaken te doen). Dan kwamen mensen met hun ongebruikt textiel of overschot aan kleding en leverde dit bij hem in.
Tijdens de oorlog ging Salomon en zijn gezin op transport via de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam. Vanuit deze plek schreef hij twee brieven naar zijn niet-Joodse tante. “Als ik op transport moet, hoop ik jullie spoedig weer te zien. Jullie kunnen je niet beseffen hoe zwaar het is om afscheid te nemen. We houden ons bovenst best en berusten”, schreef hij in een gedeelte van zijn brief.
Familie Mannessen
Benjamin Mannessen verliet in 1988 zijn geboortedorp Druten om in Tiel zijn geluk te beproeven. Hij was vleeshouwer van beroep net als zijn vader en hoopte in Tiel meer succes te hebben met zijn zaak.
En dat kreeg hij. Al snel kon hij een tweede zaak openen waar hij vanaf 1901 alleen Kosjer ‘Rund en Kalfsvleesch’ verkocht. Niet alleen op zakelijk vlak, maar ook op privé vlak boekte hij succes. In Rotterdam trouwde hij met Betje van Gelder en samen kregen ze, in hun huis op de Gasthuisstraat, twee dochters en één zoon. Benjamin overleed vlak voor de oorlog in 1937. Zijn vrouw Bretje werd door de Duitsers naar Sobibor vervoerd.
Zoon Salomo, nam zowel tijdens het leven van zijn vader als na zijn overlijden, de slagerijen over. Hij trouwde met Sonja Saartje en kreeg drie zonen. Tot aan het begin van de Tweede Wereldoorlog ging het hem voor de wind, maar eind maart 1934 besloot hij toch onder te duiken. Het gezin kwam weer terug in Tiel en herstelde zijn winkel aan de Kerkstraat. De zaken verliepen weer goed, maar hij verkocht het toch in 1971 omdat niemand van zijn kinderen het wilde overnemen.
Bezoek de Joodse Open Huizen
Wilt u nog meer verhalen horen over het vooroorlogse leven van de Joden? Ga dan langs bij één van de Joodse Open Huizen die in zestien steden te bezoeken zijn. Het volledige programma is hier te vinden. Daarnaast organiseert het 4 en 5 mei comité in samenwerking met het Joods Cultureel Kwartier de Huizen van Verzet in Amsterdam. Hierbij kunt u een wandeling maken langs belangrijke verzetsplekken of een bezoekje brengen aan een oorlogsfilm of een theatervoorstelling. Het hele programma vindt u hier.
