Tien gemeenten laten hun rol onderzoeken bij onteigening Joods vastgoed
De Duitse bezetter roofde in de Tweede Wereldoorlog duizenden panden van Joodse eigenaren en verkochten dit door. Toen na de oorlog de eigenaren of hun nabestaanden terugkwamen, kregen zij soms te maken met langdurige procedures en hoge kosten, om hun panden weer terug in bezit te krijgen. Tien gemeenten in Nederland laten daarom nu hun rol onderzoeken die zij hadden bij de onteigening van Joods vastgoed.
Het overkwam veel Joodse Nederlanders, toen zij terugkeerden uit de verschrikkelijke omstandigheden in concentratiekampen. Hun eigen ‘huis’ was niet langer hun eigendom en doorverkocht door de Duitse bezetter. Of in sommige gevallen kwalijker nog: hun eigen gemeente had misbruik van de situatie gemaakt door het pand aan te kopen.
Geschat wordt dat in de oorlog ongeveer 16.000 tot 20.000 woningen zijn onteigend, aldus onderzoeksplatform Pointer van de KRO-NCRV die hier in 2020 al eerder een onderzoek naar deed. Zij maakten hierbij gebruik van het Nationaal Archief Verkaufsbücher, waar Duitse bezetters de verkoop van ontroerend goed dat van Joodse eigenaren was, registreerden.
Als de eigenaren hun beklag bij de gemeente gingen doen, kregen zij te maken met de koude Nederlandse bureaucratie. Daar kwam bovenop dat zij hoge bedragen moesten betalen om hun eigen pand weer in bezit te krijgen.
Rechtsherstel voor Joodse inwoners
Al 39 gemeenten hebben inmiddels onderzoek gedaan naar hun rol bij het onteigenen van Joods vastgoed. Tien nieuwe gemeenten, die aangesloten zijn bij het Noords-Hollands Archief (NHA), gaan hier nu ook naar kijken. Door het onderzoek verkrijgen zij informatie over hoeveel vastgoed er werd aangekocht, wat eigenlijk eigendom was van Joodse burgers.
Daarnaast wordt er nagegaan of er na de oorlog naheffingen werden gevorderd over de oorlogsperiode en of er al rechtsherstel voor Joodse inwoners en hun nabestaanden heeft plaatsgevonden. Het onderzoek wordt uitgevoerd door de Radboud Universiteit Nijmegen.
Klankbordgroep van Joodse organisaties
De onderzoekers baseren hun bronnen vooral op de Verkaufsbücher, de gemeentearchieven, het kadaster, het archief van Nederlands Beheerinstituut en de Raad van Rechtsherstel voor het Joods monument. Daarnaast komt er nog een klankbordgroep waarin voorzitters van Joodse organisaties samenkomen.
De tien gemeenten die aan het onderzoek deelnemen zijn: Aalsmeer, Beverwijk, Bloemendaal, Haarlemmermeer, Heemskerk, Heemstede, Uitgeest, Uithoorn, Velsen en Zandvoort. Ook de gemeente Amstelveen, die administratief samen werkt met de gemeente Aalsmeer, doet mee. Het onderzoeksrapport zal in december 2022 worden geleverd aan de gemeenten.
