Beeld en Geluid geeft NSB propagandafilms uit
Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid heeft 170 propagandafilms van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) uit voornamelijk de periode 1941-1944 op zijn website beschikbaar gesteld.
Sinds de oorlog golden de films als ‘geconfisqueerd oorlogsmateriaal’, waarover alleen de overheid beschikking had. Nu, zo’n 70 jaar na publicatie van de films, zijn de auteursrechten van de overheid vervallen en behoren ze tot het publieke domein.
Het filmmedium was in de oorlogstijd nog redelijk nieuw, maar gold desondanks als belangrijk middel voor propaganda. Volgens Beeld en Geluid laten de films het ideaalbeeld zien dat de NSB de ‘volksgenoten’ wilde voorspiegelen: orde, discipline, tucht, patriottisme en volksbelang vóór individueel belang.
Het delen van het filmmateriaal op een laagdrempelige manier moet wetenschappelijk onderzoek vergemakkelijken en stimuleren.
De films werden kort belicht door Jort Kelder bij Pauw (uitzending van 30 mei). Volgens hem zijn de beelden redelijk professioneel te noemen, maar niet zo professioneel als die van de NSDAP, de 'zusterpartij' in Duitsland. Ook valt aan sommige fragmenten op dat de NSB ervan bewust was dat haar leden vaak als “losers” werden gezien door anderen in de samenleving, en zichzelf hierop juist als dapper en vastberaden wilde afschilderen.
Tijdens de discussie kwam ook de vraag naar boven in hoeverre het verstandig is geweest om fragmenten van de propagandafilms op openbare televisie te tonen zonder al te veel duiding. Thomas Smits, promovendi en onderzoeder naar geïllustreerde nieuwstijdschriften, noemde het “niet veel meer dan ‘NSB-porno’” wanneer zulke beelden getoond worden zonder eerst de context te behandelen.
Het geeft eens te meer aan dat de verantwoordelijkheid omtrent het omgaan met fout erfgoed moeilijk overschat kan worden. Terwijl de besluitende woorden gesproken worden over de vraag of Mussert zelf ook zo’n “loser” was of juist niet – ook onderwerp van discussie – concludeert Pauw, “heel veel mensen hebben toch erachteraan gelopen”. Waarop Kelder antwoordt: “En ze zouden het morgen weer doen, Jeroen. Dat weten we allemaal”.
