Het perspectief van de dader: excursie Villa ten Hompel
Enkele tientallen docenten geschiedenis gingen met CIDI mee richting Münster (Duitsland) om meer te leren over de Holocaust en het perspectief van de dader. Een uitgelezen plaats daarvoor is Villa ten Hompel, een plek die als hoofdkwartier functioneerde voor de 'Grüner Polizei'. Deze groene politie kwam achter het front van de Wehrmacht aan en pleegden oorlogsmisdaden en waren onderdeel van de Holocaust. Sterker nog: volgens de conservatoren in Münster is 62% van alle slachtoffers tijdens de Holocaust de directe of indirecte schuld van deze 'politie'.
Villa ten Hompel was oorspronkelijk een villa, gebouwd door de vermogende Rudolf ten Hompel. Rudolf ten Hompel was in de jaren twintig een belangrijke 'captain of industry'. Ten Hompel was fel gekant tegen de nationaal socialisten en ging uiteindelijk failliet, waardoor de villa in handen van de overheid terecht kwam. Sinds die tijd heeft de villa een bewogen geschiedenis gekend: tijdens de Tweede Wereldoorlog was de villa de thuisbasis voor de regionale geüniformeerde politie van de legereenheid VI. Zodoende werd het een coördinatiepunt van waaruit ambtenaren en bewapende politie-eenheden misdaden in dienst van het nationaal-socialisme begingen, ook in Nederland. In de naoorlogse periode, tussen 1954 en 1968, huisde in de villa de regionale afdeling voor schadeloosstelling aan de slachtoffers van het naziregime. Deze 'wiedergutmachung' is achteraf bezien ook schandalig, aangezien er veel uitzonderingen waren en de bedragen schaamteloos laag. Sinds 1999 is het een centrum voor onderzoek, educatie en voorlichting. Bovendien bevat de villa een museum met een permanente tentoonstelling. Deze tentoonstelling is publiekelijk toegankelijk.
Foto: Jos Hummelen (CIDI)
De Groene SS
De Ordnungspolizei (Duits voor ordepolitie) is de gemeenschappelijke noemer voor lokale politie-eenheden die de dagelijkse politietaken moest uitvoeren in nazi-Duitsland tussen 1936 en 1945. Door het gebruik van groene uniformen stonden zij ook bekend als Grüne Polizei. Deze politie werd echter ook in eenheden buiten de Duitse landsgrenzen gestuurd. De politie onder Hitler was een gigantisch apparaat, dat nauwe banden had met het leger.
De Ordnungspolizei (kortweg: Orpo) werd gezien als een volledig onderdeel van de SS maar behield een apart systeem van rangen en rangonderscheidingstekens. Het ultieme doel van Heinrich Himmler was om de Ordnungspolizei te ontbinden en de reguliere Duitse politiemacht te vervangen door een combinatie van een rassen- of staatsbeschermingskorps bestaande uit zuivere SS eenheden. Himmlers droom bestond eruit om de lokale wetgevingsmacht te laten uitvoeren door de Allgemeine-SS samen met de Waffen-SS die de binnenlandse veiligheid en politiek-politionele functies op zich zou opnemen. Een historische analyse van het Derde Rijk onthulde dat bepaalde Orpo leiders weet hadden van Himmlers plan en totaal gekant waren tegen de ontbinding van de Orpo ten voordele van een SS-staatspolitie. Zowel de inrichting als de glijdende schaal maakte het mogelijk dat normale politie-eenheden uiteindelijk werden ingezet voor genocide.
Zodra er een nieuw territorium was gewonnen werd 'De Groene SS' ingezet om het rascistische gedachtengoed van de nazi's handen en voeten te geven: de politie hielp bij executies en deportaties. Orpo's activiteiten escaleerden tot genocide met de invasie van de Sovjet-Unie, Operatie Barbarossa. Drieëntwintig Police-bataljons, gevormd tot onafhankelijke regimenten of verbonden aan de veiligheidsafdelingen van de Wehrmacht en Einsatzgruppen (groepen met een 'speciale opdracht'), pleegden massamoord in de Holocaust en waren verantwoordelijk voor wijdverbreide misdaden tegen de menselijkheid en genocide tegen de burgerbevolking.
Foto: Jos Hummelen (CIDI)
De Nederlandse politie tijdens WOII
De bezetter was in Nederland sterk afhankelijk van het Nederlandse politie-apparaat. Deze verleende echter maar al te graag hulp, alhoewel dat beeld ook genuanceerd dient te worden. Naast dat het Nederlandse apparaat werd uitgebreid, kreeg het ook 'hulp' uit Duitsland. Zo kwamen er groepen Grüner Polizei uit Münster naar Den Haag en Amsterdam, onder andere om de Februaristaking neer te slaan.
In juni 1941, enkele maanden na de Februaristaking, werden in de hoofdstad bijvoorbeeld 250 Amsterdamse politiemensen ingezet om ruim tweehonderd Duitse en Nederlandse Joden aan te houden. Officieel omdat ze verhoord zouden worden door de SD. Al snel werd echter duidelijk dat de opgepakte Joden waren getransporteerd naar concentratiekamp Mauthausen. Ook bij razzia’s in andere steden werden in de periode hierna herhaaldelijk gemeentelijke politiekorpsen ingezet.
