Nieuwe film ‘Die Wannseekonferenz’ over Endlösung
In de ochtend van 20 januari 1942 vindt aan de oevers van de Wannsee in Berlijn een conferentie plaats met vooraanstaande leden van het naziregime. Het doel van hun bijeenkomst? De Endlösung: Het vernietigen van zoveel mogelijk Europese Joden. De notulen van de vergadering vormden de basis van een nieuwe film die vorige week in de Nederlandse bioscopen in de première ging:Die Wannseekonferenz.
De hooggeplaatste SS-functionarissen ontmoeten elkaar in villa Marlier. Voordat ze arriveren worden er naamkaartjes neergelegd om de tafelschikking duidelijk te maken. Op de tafels staan kristallen glazen met een kan water en onder het gewicht van allerlei documenten zijn de houten tafels nog amper zichtbaar. Wie goed kijkt, ziet dat het niet zomaar documenten zijn, maar een lijst met landen en aantallen. Het zijn de dertig notulen die een symbool vormen voor het plan om elf miljoen Joden te doden.
“Ik dacht dat ik niet in staat zo zijn om een film te maken over deze onvoorstelbare, monsterlijke gebeurtenis’’, zei regisseur Matti Geschonneck vorige week toen zijn film in première ging. Geschonneck wilde het laten lijken op een bestuursvergadering: “want zo kon het zijn geweest.”
Heimelijk bijeenkomen
Hitler schakelde de hulp van de Schutzstaffel (SS) in omdat hij snelheid wilde maken met de racistische zuivering in Europa. Onder leiding van Reinhard Heydrich kwamen de hooggeplaatste functionarissen bijeen en spraken heimelijk met elkaar over het evacueren (uitroeien) van Joden. Hoe dit zou gebeuren, waren de meningen over verdeeld. Waar de één sprak over het opsluiten van Joden, zag de ander sterilisatie als middel. Uiteindelijk wist Heydrich alle deelnemers over de streep te halen en stemden ze gezamenlijk in met een vergassing.
Toen de conferentie plaatsvond, was de genocide op ‘untermenschen’: Joden, gehandicapten en zigeuners al begonnen. Zo werden reeds op 6 december 1941 bij Chelmno duizenden mensen vergast via uitlaatgassen van vrachtwagens. En 100.000-en Joden waren toen al vermoord. Eerdere plannen, zoals Joden wegpesten of laten emigreren naar Madagaskar, waren toen al van tafel.
Ook in Oost-Europa werden Joden, sinds de inval van Duitsland in 1939, al gedeporteerd en geexuteerd. Maar de nazi’s vonden de organisatie van de terreur maar rommelig verlopen. Het systeem van vernietigingskampen, zoals Auschwitz, bestond toen nog niet en de getto’s raakten overvol doordat de transporten vanuit dorpen en kleinere stadjes maar doorgingen.
De oorlog niet overleven
Niet iedereen van de SS-functionarissen overleefde de oorlog. Vijf kwamen voor het einde van oorlog, eind 1945, om en drie anderen kregen na de oorlog de doodslag. Heydrich werd nog geen half jaar na de vergadering in Praag gedood bij een aanslag. Van de dertig exemplaren van de notulen overleefde slechts één de oorlog, de andere werden kort voor de nederlaag door de nazi's als belastend materiaal vernietigd.
De film is voorlopig nog in de bioscoop te zien. Wil je meer weten over de Endlösung? Dan is het zeker de moeite waard om hier naartoe te gaan.
