Verslag over de YVreis 2013
Over de holocaust: een seminar in Jeruzalem
Een verslag van Chris van Dijke – kerndocent Maatschappijleer
In de kerstvakantie is een lang gekoesterde droom van mij in vervulling gegaan: het bezoeken van het land Israël. Het CIDI organiseerde voor docenten in het voortgezet en hoger onderwijs een seminar over lesgeven over WOII en de Holocaust.
Als christen én docent wereldgodsdiensten aan de HR voor mij een uitgelezen kans om na het lezen van vele boeken en de aanstekelijke verhalen van anderen, dat bijzondere land zelf te bezoeken.
Het seminar over de holocaust (in het wereldberoemde holocaustmuseum Yad Vashem in Jeruzalem) was een overweldigende ervaring: aangrijpend door de vele verhalen die wij hoorden over hoe miljoenen joden in WOII vernietigd werden, maar tegelijkertijd stimulerend door de professionaliteit van de docenten die ons lesgaven. Maar ook de ontmoeting met overlevenden van de holocaust heeft een blijvende indruk achtergelaten. Het was overigens even wennen om nu als docent weer in de rol van student te (moeten) kruipen.
Tijdens het seminar bleek dat de medewerkers van Yad Vashem gepassioneerd hun werk doen en ook goed nadenken over hoe zij het verhaal over de holocaust aan volgende generaties kunnen blijven vertellen, zeker nu de eerste generatie overlevenden van de holocaust uitsterft. Een gouden greep vind ik het uitgangspunt om met gebruik van allerlei multimediale middelen slachtoffers als personen te zien: victims as persons . Mensen die de dood vonden in de kampen zijn geen anonieme wezens, maar mensen van vlees en bloed met een eigen levensgeschiedenis. In het Yad Vashem museum zijn de vooroorlogse levens van mensen die vernietigd zijn in de concentratiekampen in beeld gebracht, met behulp van foto’s, filmpjes en documenten zoals paspoorten. De ruimte waar de namen van de gedode kinderen één voor één genoemd werden, was voor mij het meest aangrijpende moment van de hele studiereis.
Naast lezingen over holocaust en antisemitisme, hebben we als groep Nederlandse docenten ook allerlei workshops gevolgd waarin wij in groepen gewerkt hebben aan het verzorgen van presentaties over de holocaust aan de andere leden van het seminar. De opdracht luidde: hoe presenteer je aan leerlingen in het voortgezet onderwijs het verhaal over de holocaust? Ik heb in een groep gezeten die een presentatie gaf aan de hand van het boek “Tommy”, een boek met tekeningen die een vader, de Tsjechische kunstenaar Bedrich Fritta, in het kamp Theresienstadt heeft gemaakt voor zijn zoon Tommie. De tekeningen laten vooral taferelen uit het normale leven buiten het kamp zien, zoals bomen, parken en vogels. Een wereld die de peuter Tommie- levend in het kamp met zijn vader- niet kende… Met collega’s heb ik inspirerende gesprekken gevoerd over hoe je met dit materiaal lessen over WO II en de holocaust zou kunnen geven.
Naast de intensieve sessies van het seminar was er gelukkig ook tijd om Jeruzalem te verkennen. Onder leiding van een deskundige gids hebben wij kennisgemaakt met de oude stad Jeruzalem. De gids, een dertiger die geschiedenis gestudeerd heeft en ook in het Israëlisch leger heeft gediend, besteedde uitvoerig aandacht aan de conflicten tussen joden en palestijnen. Indrukwekkend vond ik de afgewogen wijze waarop hij de verschillende perspectieven rond het conflict Israël-Palestina aan ons presenteerde. Mijn verwachting dat elke kritiek op Israël zou worden afgedaan als antisemitisme, bleek onjuist te zijn.
In het alledaagse leven is goed te zien dat mensen in Israël in menig opzicht in een heel andere wereld leven dan de onze. Op vele plaatsen zijn bewapende soldaten aanwezig, die toezicht houden. Ook daar waar je het helemaal niet verwacht, zoals bij de Dode Zee waar wij een duik namen in het zoute water. Veel eenvoudig werk wordt verricht door Arabieren, zoals wij zagen in ons hotel en de taxi’s die ons vervoerden. De gastvrijheid van het hotelpersoneel was overigens een verademing. Nadat een aantal van onze groep naar een baptistengemeente geweest was voor het bijwonen van een kerkdienst, was het personeel bereid om ook later op de avond ons van een voedzame maaltijd te voorzien. Het is schrijnend om te zien dat Israël in allerlei opzichten een klassenmaatschappij is, zoals te zien is aan de positie van Arabieren.
De orthodoxe joden vormen weer een heel andere groepering in Israël. Hoewel zij getalsmatig in de minderheid zijn, blijkt dat zij politiek en maatschappelijk een grote invloed hebben. Overigens zijn er in Israël grote spanningen tussen de orthodoxe joden enerzijds en seculiere joden anderzijds. Orthodoxe joden wordt onder meer verweten dat zij zich onttrekken aan de militaire dienstplicht en vrouwen als tweederangs burgers behandelen.
Toch hield Israël mij ook een spiegel voor: tijdens ons verblijf in Israël werd in Nederland vooral gesproken over de scheiding van de BN’ers Rafael en Sylvie. In Israël gaat het gesprek over andere zaken zoals veiligheid, religie, identiteit en de alledaagse strijd om het bestaan.
Terug in Nederland kijk ik met veel plezier terug op de reis naar Israël. Ik ga binnenkort plannen maken om opnieuw naar dat fascinerende land te gaan.
Mee met de volgende Yad Vashem reis? Stuur een email naar G.muller@cidi.nl
